تفاوت وال پست و میلگرد بستر چیست؟ در هر ساختمان، دیوارهای غیرسازه‌ای بخش مهمی از ایمنی و دوام کلی بنا را تشکیل می‌دهند. این دیوارها، اگرچه بار اصلی ساختمان را تحمل نمی‌کنند اما در برابر نیروهای جانبی مانند زلزله یا باد، مستعد تخریب هستند. برای افزایش مقاومت دیوارها در برابر این نیروها، دو سیستم اصلی مورد استفاده قرار می‌گیرند: وال پست و میلگرد بستر.
هر کدام از این دو روش عملکرد و کاربرد متفاوتی دارند و انتخاب میان آن‌ها می‌تواند بر هزینه، سرعت اجرا و میزان ایمنی پروژه تاثیر بگذارد. در این مقاله از دیدگاه فنی و اجرایی، به بررسی تفاوت‌ها، مزایا و محدودیت‌های وال پست و میلگرد بستر می‌پردازیم تا بتوانید بهترین گزینه را برای پروژه خود انتخاب کنید. برای اطلاع از قیمت روز آهن می‌توانید به سایت کارآهن مراجعه کنید یا با کارشناسان مجموعه به شماره ۶۷۱۴۵-۰۲۱ تماس بگیرید.
زمان خواندن: ۱۰ دقیقه
وال پست چیست؟
وال پست سازه‌ای فلزی است که به‌صورت عمودی یا افقی در میان دیوارها نصب می‌شود تا پایداری آن‌ها را افزایش دهد. این عضو با انتقال نیروهای جانبی به ستون‌ها و تیرهای اصلی، مانع از ریزش یا واژگونی دیوار در زمان زلزله، باد یا ضربه‌های شدید می‌شود.
در گذشته وال پست‌ها با روش جوشکاری اجرا می‌شدند اما امروزه برای افزایش انعطاف و ایمنی، از پیچ و مهره یا اتصالات مکانیکی استفاده می‌شود. در واقع، وال پست همان نگهدارنده دیوار است که با ترکیب نبشی‌ها، ناودانی‌ها یا قوطی آهن به تولید می‌رسد.
نقش وال پست در ایمنی ساختمان
در ادامه بررسی تفاوت وال پست و میلگرد بستر، به نقش وال پست در ایمنی ساختمان می‌پردازیم. هرچند در ایران اجرای وال پست هنوز به طور کامل جا نیفتاده اما اهمیت آن در جلوگیری از خسارات جانی و مالی هنگام زلزله غیرقابل انکار است. در صورتی که دیوارها به درستی به سازه اصلی متصل نباشند، کوچک‌ترین نیروهای جانبی می‌تواند موجب شکست، ترک یا ریزش دیوار شود.
اجرای صحیح وال پست باعث موارد زیر می‌شود:
- جلوگیری از تغییر شکل دیوار
- افزایش ایمنی در برابر زلزله
- کاهش هزینه‌های ترمیم و بازسازی
انواع وال پست در ساختمان
بسته به نوع دیوار و ارتفاع سازه، وال پست‌ها به سه مدل اصلی تقسیم می‌شوند:
- وال پست عمودی: در ارتفاع کامل دیوار نصب شده و نیروی جانبی را به تیر و ستون منتقل می‌کند.
- وال پست افقی: در دیوارهای بلندتر از ۳.۵ متر استفاده می‌شود تا از کمانش یا شکست جلوگیری کند.
- وال پست ترکیبی: ترکیبی از مدل‌های افقی و عمودی برای سازه‌های بزرگ‌تر و حساس‌تر.
بیشتر بخوانید: وال پست چیست؟ انواع وال پست
الزامات قانونی اجرای وال پست
در ادامه بررسی تفاوت وال پست و میلگرد بستر، به الزامات قانونی اجرای وال پست می‌پردازیم.
- الزام به استفاده از وال‌پست در دیوارهای غیرسازه‌ای بلندتر از ۳.۵ متر بر اساس مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان.
- لزوم اجرای وال‌پست در دیوارهایی که طول آن‌ها از ۴۰ برابر ضخامت آن بیشتر است (برای جلوگیری از ناپایداری جانبی).
- در آیین‌نامه ۲۸۰۰ زلزله، استفاده از وال‌پست برای مهار دیوارهای داخلی و پیرامونی الزامی است تا در هنگام زلزله از سقوط دیوار جلوگیری شود.
- در ساختمان‌های با اسکلت فلزی یا بتنی، وال‌پست باید به اعضای سازه‌ای اصلی متصل شود (ستون، تیر یا سقف).
- فاصله بین دیوار و وال‌پست باید با مصالح انعطاف‌پذیر مانند فوم یا نوار الاستومری پر شود تا از انتقال نیروهای لرزه‌ای جلوگیری شود.
- استفاده از پروفیل با ضخامت و مقطع مناسب طبق نقشه سازه الزامی است؛ مقاطع ضعیف یا غیراستاندارد مورد تأیید ناظر نیست.
- جوشکاری و اتصالات باید طبق ضوابط مبحث دهم مقررات ملی ساختمان انجام شود و دارای نفوذ کامل و سطح تمیز باشد.
- پوشش ضد زنگ برای کلیه اجزای فلزی وال‌پست الزامی است، خصوصاً در محیط‌های مرطوب.
- نقشه اجرایی وال‌پست باید توسط مهندس محاسب و ناظر تأیید شود و اجرای بدون نقشه تخلف محسوب می‌شود.
- بازرسی نهایی و تایید ناظر سازه پس از نصب وال‌پست الزامی است پیش از شروع نازک‌کاری یا گچ‌کاری.
- در دیوارهای پیرامونی یا مجاور بازشوها (پنجره و در)، اجرای وال‌پست کناری الزامی است.
- اجرای وال‌پست در دیوارهای جداکننده بین واحدها و در راه‌پله‌ها الزامی است به‌منظور حفظ ایمنی جانی در زلزله.
اشتباهات رایج در اجرای وال‌پست
- عدم اتصال صحیح وال‌پست به اسکلت سازه (جوش یا بولت ناکافی)
- عدم استفاده از لق‌سازی مناسب بین وال‌پست و دیوار که باعث ترک خوردن دیوار می‌شود
- انتخاب مقطع نامناسب برای وال‌پست بدون توجه به ارتفاع و نوع دیوار
- جوشکاری غیر استاندارد و بدون نفوذ کافی در اتصال پروفیل‌ها
- نبود مهار افقی در بالا یا پایین دیوار و رها شدن وال‌پست در یک طرف
- عدم استفاده از ورق اتصال یا نبشی مناسب در انتهای وال‌پست
- نصب مستقیم دیوار به وال‌پست بدون درز انقطاع (فوم یا نوار الاستومری)
- بی‌توجهی به جزئیات اجرای وال‌پست در نقشه‌های سازه‌ای و معماری
- نصب وال‌پست پس از اجرای کامل دیوار به‌جای هم‌زمانی در حین اجرا
- عدم رنگ‌آمیزی یا ضد زنگ کردن پروفیل‌ها که باعث زنگ‌زدگی در آینده می‌شود
- استفاده از ابعاد یا ضخامت‌های غیرمجاز برای پروفیل‌ها جهت صرفه‌جویی در هزینه
- عدم رعایت فاصله استاندارد بین وال‌پست‌ها در طول دیوارهای بلند
- بی‌توجهی به آیین‌نامه ۲۸۰۰ و مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان در طراحی و اجرا
- عدم بازرسی نهایی پس از نصب و رها کردن نواقص جوش یا تراز بودن پروفیل‌ها
میلگرد بستر چیست؟
در ادامه بررسی تفاوت وال پست و میلگرد بستر، به تعریف میلگرد بستر می‌پردازیم. میلگرد بستر شبکه‌ای از مفتول‌های فولادی (نردبانی یا خرپایی شکل) است که به‌صورت افقی بین رج‌های دیوارچینی قرار می‌گیرد. هدف از اجرای میلگرد بستر، توزیع یکنواخت تنش و جلوگیری از ترک‌خوردگی یا جداشدگی دیوار است.
مراحل اجرای میلگرد بستر
- نصب گیره‌ها و قلاب‌ها روی وادار یا ستون‌ها
- قرار دادن میلگرد بستر در رج‌های افقی دیوار
- اتصال با حداقل ۲۰ سانتی‌متر همپوشانی
- پوشاندن کامل با ملات به ضخامت حدود ۱.۵ سانتی‌متر
- این روش به‌دلیل عدم نیاز به جوشکاری و سرعت بالا، در پروژه‌های نوسازی و ساختمان‌های سبک بسیار پرکاربرد است.
میلگرد بستر چیست؟ مزایا، معایب و کاربردها
ضوابط استفاده از میلگرد بستر
- استفاده از میلگرد آجدار با قطر حداقل ۴ میلی‌متر
- عرض میلگرد متناسب با ضخامت دیوار (حداکثر ۱۱ سانتی‌متر فاصله بین مفتول‌ها)
- گالوانیزه بودن برای جلوگیری از خوردگی
- پوشش ملات حداقل ۱.۵ سانتی‌متر روی میلگرد
- اجرا به صورت موازی و منظم در هر رج دیوارچینی
- رعایت این ضوابط باعث افزایش حدود ۷۰ درصدی مقاومت دیوار در برابر زلزله می‌شود.
مقایسه میلگرد بستر و وال پست
در جدول زیر، به تفاوت وال پست و میلگرد بستر می‌پردازیم.
| ویژگی‌ها | وال پست | میلگرد بستر |
| عملکرد | جلوگیری از واژگونی دیوار در برابر زلزله و باد | توزیع یکنواخت تنش و جلوگیری از ترک خوردگی |
| نحوه اجرا | نیازمند پروفیل فلزی، جوشکاری یا پیچ و مهره | نصب ساده بین رج‌های دیوار بدون جوشکاری |
| هزینه اجرا | بالا (نیاز به نیروی متخصص و مصالح بیشتر) | اقتصادی‌تر (اجرای سریع‌تر و سبک‌تر) |
| کاربرد | دیوارهای بلند و پیرامونی | دیوارهای داخلی، سبک یا بازسازی‌شده |
| سرعت اجرا | پایین‌تر | بسیار سریع و مقرون‌به‌صرفه |
تفاوت عملکردی میلگرد بستر و وال پست
در حالی‌که هر دو روش برای تقویت دیوارها طراحی شده‌اند، هدف نهایی آن‌ها متفاوت است:
- وال پست وظیفه انتقال نیروی جانبی از دیوار به اسکلت اصلی را بر عهده دارد.
- میلگرد بستر بیشتر برای افزایش یکپارچگی درون دیوار و جلوگیری از ترک استفاده می‌شود.
- در برخی پروژه‌ها، ترکیب این دو روش بهترین نتیجه را در برابر نیروهای زلزله و باد فراهم می‌کند.
وال پست بهتر است یا میلگرد بستر؟
مهندسان سازه معتقدند که انتخاب بین وال‌پست و میلگرد بستر باید بر اساس نوع دیوار و شرایط پروژه انجام شود. اگر سازه شامل دیوارهای بلند، محیطی یا در معرض نیروهای جانبی مانند باد و زلزله باشد، اجرای وال‌پست ضروری است. این عضو فلزی، دیوار را به اسکلت ساختمان مهار می‌کند و مانع از تخریب یا سقوط آن در زمان لرزش زمین می‌شود. به همین دلیل در پروژه‌های صنعتی و ساختمان‌های چندطبقه، وال پست همچنان گزینه‌ای مطمئن و مطابق با آیین‌نامه‌ها است.
در مقابل، میلگرد بستر بیشتر برای دیوارهای داخلی یا تیغه‌های سبک مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سیستم با قرار گرفتن در بین رج‌های آجر یا بلوک، مانع از ایجاد ترک‌های افقی می‌شود و مقاومت کششی دیوار را افزایش می‌دهد. بسیاری از مجریان پروژه‌ها تاکید می‌کنند که نصب میلگرد بستر به دلیل عدم نیاز به جوشکاری و هماهنگی با اسکلت، سرعت اجرا را بالا برده و هزینه‌ها را کاهش می‌دهد.
همچنین در پروژه‌های امروزی، ترکیب هوشمندانه این دو روش بهترین نتیجه را به همراه دارد. به‌طور معمول، وال پست برای دیوارهای حساس و بلندتر از ۳.۵ متر و میلگرد بستر برای دیوارهای داخلی و سبک به کار می‌رود. مهندسان ناظر توصیه می‌کنند که انتخاب نهایی با توجه به نقشه سازه، محل دیوار و ضوابط آیین‌نامه‌ای انجام شود تا هم ایمنی سازه تضمین گردد و هم سرعت و صرفه اقتصادی پروژه حفظ شود.
تجربه مهندسان درباره تفاوت وال پست و میلگرد بستر
بسیاری از مهندسان ناظر تأکید می‌کنند که وال‌پست و میلگرد بستر دو المان کاملاً متفاوت در رفتار سازه‌ای دیوارها هستند. وال‌پست بیشتر نقش یک تکیه‌گاه عمودی یا افقی را برای انتقال نیروهای جانبی به اسکلت سازه دارد؛ در حالی‌که میلگرد بستر وظیفه دارد دیوار را در برابر ترک‌های افقی و لرزش‌های جزئی مقاوم کند. یکی از مهندسان سازه در گفتگو با کارآهن گفت: «در پروژه‌های جدید، ترکیب هم زمان این دو روش باعث افزایش چشمگیر پایداری دیوارها شده است.»
برخی از پیمانکاران اجرایی نیز اشاره می‌کنند که نصب وال پست نیازمند دقت بالا و هماهنگی با اسکلت فلزی یا بتنی است؛ در حالی که میلگرد بستر به‌صورت ساده‌تری درون ملات بین رج‌های آجر یا بلوک جای می‌گیرد. یکی از مجریان پروژه‌های مسکونی گفت: «وقتی از میلگرد بستر استفاده می‌کنیم، هم سرعت اجرا بالاتر می‌رود و هم نیاز به جوشکاری یا بولت‌گذاری مثل وال پست نداریم.»
در نهایت، بیشتر مهندسان معتقدند که انتخاب بین وال‌پست و میلگرد بستر باید بر اساس نوع دیوار، موقعیت سازه و آیین‌نامه‌های زلزله انجام شود. در دیوارهای بلند یا در معرض نیروی باد و لرزش، وال‌پست ضروری است؛ اما برای دیوارهای داخلی با ارتفاع معمول، میلگرد بستر می‌تواند جایگزینی سبک‌تر و اقتصادی‌تر باشد. همانطور که یکی از کارشناسان نظارت گفت: «اگر این دو سیستم درست و به موقع استفاده شوند، دوام دیوارها چند برابر افزایش پیدا می‌کند.»
کلام آخر
در این مقاله به تفاوت وال پست و میلگرد بستر می‌پردازیم. هر دو روش وال پست و میلگرد بستر نقش مهمی در ایمنی ساختمان دارند. وال پست به‌عنوان تکیه‌گاه اصلی دیوار در برابر زلزله عمل می‌کند، در حالی که میلگرد بستر، یکپارچگی مصالح و مقاومت کششی دیوار را افزایش می‌دهد. در نهایت، انتخاب بین این دو باید بر اساس نوع پروژه، موقعیت دیوار، ارتفاع، وزن مصالح و بودجه انجام شود. در پروژه‌های مدرن، ترکیب این دو سیستم، بهترین عملکرد سازه‌ای و اقتصادی را به همراه دارد.
سوالات متداول
آیا می‌توان میلگرد بستر را به‌جای وال پست استفاده کرد؟
در برخی شرایط بله، اما به‌صورت کامل جایگزین نیست. وال پست وظیفه مهار کلی دیوار در برابر نیروهای جانبی را دارد؛، در حالی که میلگرد بستر برای تقویت داخلی دیوار به کار می‌رود.
وال پست در چه ساختمان‌هایی ضروری است؟
در ساختمان‌هایی با دیوارهای بلند، دیوارهای پیرامونی یا سازه‌هایی که در معرض زلزله و باد شدید قرار دارند، اجرای وال پست الزامی است.
میلگرد بستر از چه جنسی ساخته می‌شود؟
میلگرد بستر از فولاد گالوانیزه ساخته می‌شود تا در برابر رطوبت و خوردگی مقاوم باشد.
چه زمانی ترکیب هر دو روش پیشنهاد می‌شود؟
در پروژه‌های بلندمرتبه یا صنعتی که ایمنی اهمیت زیادی دارد، استفاده هم‌زمان از وال پست و میلگرد بستر بهترین گزینه است.