چرا ظرفیت تولید فولاد ایران با میزان واقعی تولید متفاوت است؟ صنعت فولاد ایران در ظاهر یکی از موفقترین بخشهای صنعتی کشور به شمار میرود؛ صنعتی که طی دو دهه گذشته با سرمایهگذاری گسترده، توسعه زیرساختها و تکیه بر توان مهندسی داخلی، به ظرفیت اسمی حدود ۵۵ میلیون تن دست یافته است.
اما پشت این دستاورد عددی، واقعیتی متناقض پنهان شده؛ تولید واقعی فولاد کشور همچنان در محدوده ۳۰ میلیون تن در نوسان است. این فاصله قابل توجه میان ظرفیت نصب شده و تولید عملی، نه تنها بهرهوری صنعت فولاد را کاهش داده بلکه باعث شده است که بازار آهن ایران در وضعیتی شکننده و پر ابهام قرار بگیرد.
برای اطلاع از قیمت روز آهن میتوانید به سایت کارآهن مراجعه کنید یا با کارشناسان مجموعه به شماره ۶۷۱۴۵-۰۲۱ تماس بگیرید.
زمان خواندن: ۵ دقیقه
تضاد ظرفیت تولید فولاد ایران با میزان واقعی تولید
بر اساس آمارهای رسمی، ایران به هدفگذاری ظرفیت تولید فولاد ایران طی افق ۱۴۰۴ دست یافته و از این منظر در جمع بازیگران مهم منطقه قرار دارد. با این حال، حدود ۴۰ درصد از ظرفیت ایجاد شده عملا بلااستفاده مانده است. این یعنی میلیاردها تومان سرمایهگذاری ارزی، انسانی و زیرساختی بدون بازده اقتصادی متناسب، در چرخهای ناکارآمد گرفتار شدهاند.
این شکاف تنها یک عدد ساده نیست؛ بلکه نشانهای از ضعف ساختاری در حکمرانی صنعتی و سیاستگذاری کلان است. محدودیتهای انرژی، فرسودگی بخشی از فناوریها و نبود برنامه منسجم برای همراستاسازی ظرفیت با تقاضای واقعی، از مهمترین دلایل این وضعیت به شمار میروند.
ناترازی انرژی گلوگاه اصلی تولید فولاد
یکی از جدیترین موانع افزایش تولید فولاد در ایران، ناترازی انرژی است. کمبود گاز در زمستان و محدودیت برق در تابستان، باعث توقفهای مکرر خطوط تولید شده و هزینههای پنهان و آشکاری را به زنجیره فولاد تحمیل کرده است. این فشارها در نهایت خود را در قیمت محصولات فولادی، از میلگرد و تیرآهن گرفته تا انواع ورق، نشان میدهد.
ادامه این روند، مزیت نسبی فولاد ایران را در مقایسه با رقبای منطقهای تضعیف کرده و برنامهریزی بلندمدت تولیدکنندگان را با عدمقطعیت جدی مواجه ساخته است.
بازار داخلی محدود و اجبار به صادرات
مصرف فولاد در بازار داخلی ایران همزمان با ظرفیت تولید فولاد ایران، طبق برآوردها، کمتر از ۱۷ میلیون تن در سال است؛ رقمی که تناسبی با ظرفیت اسمی موجود ندارد. این موضوع صنعت فولاد را ناگزیر به سمت صادرات سوق میدهد. اما صادرات فولاد ایران نیز با چالشهایی نظیر تحریمها، محدودیتهای نقل و انتقال مالی، هزینههای لجستیک و نوسانات سیاستگذاری داخلی مواجه است.
در چنین شرایطی، هر تغییر در بازارهای جهانی یا تصمیم ناگهانی داخلی میتواند تعادل بازار آهن آلات را برهم بزند و به رکود یا التهاب قیمتی دامن بزند.
بهرهوری پایین و هزینههای پنهان
فاصله بهرهوری فولاد ایران با متوسط جهانی، حدود ۱۵ تا ۱۶ درصد برآورد میشود؛ شکافی که سالانه میلیاردها دلار عدمالنفع به همراه دارد. این زیان تنها به تولیدکنندگان محدود نمیشود و کل اقتصاد زنجیره آهن و فولاد را تحت تأثیر قرار میدهد.
هرچند برخی شرکتها به سمت احداث نیروگاههای اختصاصی یا استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر حرکت کردهاند، اما این اقدامات پراکنده نمیتواند جایگزین یک راهبرد ملی و پایدار در حوزه تامین انرژی شود.
رفتار دوگانه بازار آهن
بازار آهن ایران در ظاهر آرام به نظر میرسد اما در لایههای زیرین، نشانههای بیثباتی دیده میشود. در حالی که بخشی از محصولات مانند ورق روغنی، ورق گالوانیزه و ورق رنگی با ثبات نسبی معامله میشوند، برخی تولیدکنندگان افزایش قیمتهای مقطعی را اعمال کردهاند؛ افزایشی که بیشتر ناشی از فشار هزینههای تولید و محدودیت عرضه است تا رشد واقعی تقاضا. این نوسانات ناهمگون، بازتابی از همان تضاد ظرفیت تولید فولاد ایران با میزان واقعی تولید و تقاضای پایدار است.
فولاد سبز؛ مسیر اجتنابناپذیر آینده
جهان به سرعت به سمت تولید فولاد کمکربن و دوستدار محیط زیست حرکت میکند. برای ایران نیز فولاد سبز دیگر یک انتخاب اختیاری نیست بلکه شرط بقا در بازارهای جهانی محسوب میشود. دسترسی به گاز طبیعی و تجربه موفق احیا مستقیم، مزیتی بالقوه برای این گذار فراهم کرده است.
با این حال، بدون حل مسئله بنیادین ناترازی انرژی و فاصله ظرفیت با تولید واقعی، حرکت به سمت فولاد سبز در حد شعار باقی خواهد ماند.
کلام آخر
در این گزارش به این سوال پاسخ دادیم که چرا ظرفیت تولید فولاد ایران با میزان واقعی تولید متفاوت است. پارادوکس فولاد ایران، حاصل سالها توسعه نامتوازن است؛ ظرفیتی عظیم بدون تولید متناسب، بازاری داخلی محدود و صادراتی پرریسک. آینده صنعت فولاد و بازار آهنآلات کشور، به تصمیمهای امروز در حوزه انرژی، بهرهوری، فناوری و سیاستگذاری وابسته است. تنها با اصلاح این تناقض ساختاری میتوان از ظرفیت ۵۵ میلیون تنی، ارزش اقتصادی واقعی خلق کرد.
سوالات متداول
چرا با وجود ظرفیت ۵۵ میلیون تنی، تولید فولاد ایران پایینتر است؟
مهمترین دلایل شامل ناترازی انرژی، محدودیتهای بازار داخلی، تحریمها و بهرهوری پایین خطوط تولید است.
آیا بازار داخلی توان جذب کل تولید فولاد را دارد؟
خیر، مصرف داخلی کمتر از ۱۷ میلیون تن است و صنعت ناگزیر به صادرات وابسته است.
ناترازی انرژی چه اثری بر بازار آهن آلات دارد؟
باعث توقف تولید، افزایش هزینهها و ایجاد نوسانات مقطعی در قیمت محصولات فولادی میشود.
آینده فولاد ایران به کدام سمت میرود؟
در صورت اصلاح ساختار انرژی و افزایش بهرهوری، حرکت به سمت فولاد سبز و حضور پایدار در بازارهای جهانی امکانپذیر خواهد بود.