صنعت لوله و پروفیل فولادی به عنوان یکی از ارکان اصلی زیرساخت کشور، امروز با بحران شدیدی در زنجیره تامین مواجه شده است. کمبود ورق فولادی، سیاست‌های توزیعی ناکارآمد و سهمیه‌بندی‌های ناعادلانه در بورس کالا، تنها بخشی از عواملی هستند که باعث شده‌اند تنها ۱۵ درصد ظرفیت تولید در صنعت لوله و پروفیل فولادی فعال باقی بماند.
در این گزارش تحلیلی، جزئیات بحران زنجیره تامین صنعت لوله و پروفیل فولادی، دلایل اصلی و راهکارهای برون‌رفت بررسی می‌پردازیم. برای اطلاع از قیمت روز لوله فولادی می‌توانید به سایت کارآهن مراجعه کنید یا با کارشناسان مجموعه به شماره ۶۷۱۴۵-۰۲۱ تماس بگیرید.
زمان خواندن: ۵ دقیقه
فلج شدن زنجیره تامین صنعت لوله و پروفیل فولادی
به گزارش کارآهن، دبیر سندیکای تولیدکنندگان لوله و پروفیل فولادی ایران اعلام کرده است که از ۳۵۰ عضو این سندیکا، تنها ۱۵ درصد با ظرفیت واقعی تولید فعالیت می‌کنند. کمبود شدید ورق فولادی به ویژه از سمت فولاد مبارکه و نارسایی در توزیع آن در بورس کالا، عامل اصلی کاهش فعالیت تولیدکنندگان عنوان شده است.
بیشتر بخوانید: تولید لوله فولادی در مرز بحران
سهمیه‌بندی و رانت در بورس کالا
به گفته آنوش رحام، ساختار معیوب و ناعادلانه سهمیه‌بندی در بورس کالا یکی از مهم‌ترین موانع تولیدکنندگان واقعی در صنعت فولاد و لوله و پروفیل است. این نظام توزیع غیرشفاف باعث شده شرکت‌هایی که از رانت و روابط خاص برخوردارند، بیشترین سهم مواد اولیه را به دست آورند و در مقابل، بسیاری از تولیدکنندگان واقعی و توانمند به حاشیه رانده شوند. این بی‌عدالتی در توزیع مواد اولیه، نه تنها روند تولید را کند کرده بلکه فضای رقابتی سالم در بازار را نیز از بین برده است.
این مشکل ساختاری باعث شده تا ظرفیت تولید بسیاری از کارخانه‌ها به شدت کاهش یابد و بخش قابل توجهی از توان تولیدی کشور بدون استفاده باقی بماند. برای بازگرداندن تعادل و پایداری به بازار فولاد و صنعت لوله و پروفیل، اصلاح سریع و شفاف‌سازی روند سهمیه‌بندی در بورس کالا ضروری است. تنها با ایجاد شفافیت و عدالت در توزیع مواد اولیه می‌توان شرایط را برای رقابت سالم و رشد پایدار این صنعت حیاتی فراهم کرد.
وابستگی زیرساخت‌های کشور به لوله و پروفیل
با توجه به وجود صدها هزار کیلومتر خطوط انتقال آب، گاز و شبکه‌های شهری، حداقل ۳۰ درصد این پروژه‌ها به لوله و پروفیل فولادی وابسته‌اند. این وابستگی، اهمیت استراتژیک این صنعت را دوچندان می‌کند و نادیده گرفتن آن می‌تواند به بحران زیرساختی گسترده در کشور منجر شود. به همین دلیل است که ما با بحران زنجیره تامین صنعت لوله و پروفیل فولادی مواجه هستیم.
سقوط ظرفیت تولید و صادرات
در حالی که ظرفیت تولید اسمی کشور ۲۲ میلیون تن اعلام شده، آمار واقعی از تولید ۴ تا ۵ میلیون تن خبر می‌دهد. مشکلات ساختاری، صدور مجوزهای بی‌ضابطه، تامین ناکافی ورق فولادی و سیاست‌های ارزی نامناسب، باعث سقوط صادرات شده‌اند. صادرکنندگان واقعی جای خود را به کارت‌های بازرگانی یک‌بار مصرف داده‌اند که ثبات بازارهای صادراتی را نابود کرده‌اند.
توزیع ناعادلانه، مشاوران غیرکارشناس و تصمیم‌سازی ناکارآمد
رحام در بخش دیگری از سخنان خود، عملکرد وزارت صمت و مشاوران آن را به باد انتقاد گرفت. او معتقد است که برخی افراد بدون صلاحیت تصمیماتی در حد مصوبات هیئت وزیران صادر می‌کنند که عملا قانون‌گذاری محسوب می‌شود. این وضعیت، امنیت تصمیم‌گیری را در حوزه صنعت از بین برده است.
بیشتر بخوانید: لیست جدید مزایا و معایب لوله‌های فولادی
فرصت‌سوزی در انرژی‌های تجدیدپذیر
در سال‌های ۹۸ تا ۱۴۰۰، صنعت لوله و پروفیل فولادی فرصت بزرگی برای تامین انرژی پایدار از طریق پنل‌های خورشیدی از دست داد. با وجود تمایل جدی تولیدکنندگان به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش وابستگی به انرژی‌های فسیلی، نزدیک به ۹۰ درصد درخواست‌های واردات تجهیزات خورشیدی توسط نهادهای دولتی رد شد. این مانع بزرگ باعث شد که صنایع نتوانند بهره‌وری انرژی خود را افزایش داده و هزینه‌های تولید را کاهش دهند.
این فرصت‌سوزی در تامین انرژی پاک، تاثیر منفی قابل توجهی بر روند تولید و پایداری زنجیره تامین صنعت لوله و پروفیل فولادی داشته است. در حالی که بسیاری از کشورهای پیشرفته با سرمایه‌گذاری در انرژی خورشیدی، گامی بلند در توسعه صنعتی و کاهش آلودگی برداشته‌اند، موانع داخلی باعث شده تا صنایع فولادی کشور همچنان درگیر چالش‌های تامین انرژی باشند و نتوانند به بهره‌وری و توسعه پایدار دست یابند.
کلام آخر
برای نجات زنجیره تامین صنعت لوله و پروفیل فولادی، ضروری است که به جای تصمیم‌گیری‌های سلیقه‌ای و تنظیم بازار به سبک سنتی، به عقلانیت اقتصادی و تحلیل‌های کارشناسی بازگردیم. توزیع عادلانه و شفاف مواد اولیه به ویژه ورق فولادی، نقش کلیدی در افزایش ظرفیت تولید و بهبود عملکرد واحدهای تولیدی دارد. حمایت واقعی از تولیدکنندگان نه تنها باعث حفظ اشتغال و توسعه صنعت داخلی می‌شود، بلکه امنیت زیرساخت‌های کشور را نیز تضمین می‌کند.
علاوه بر این، توسعه پایدار و تقویت مزیت رقابتی صنعت فولاد نیازمند اصلاح ساختارهای تصمیم‌سازی و سیاست‌گذاری است. ایجاد بستری مناسب برای رقابت سالم، حذف رانت‌ها و تمرکز بر نوآوری و بهبود کیفیت محصولات، می‌تواند مسیر رشد بلندمدت صنعت لوله و پروفیل را هموار سازد. با این رویکرد، کشور قادر خواهد بود علاوه بر تامین نیازهای داخلی، جایگاه خود را در بازارهای صادراتی نیز بهبود بخشد.
سوالات متداول
چرا تنها ۱۵ درصد ظرفیت تولید لوله و پروفیل فعال است؟
به دلیل کمبود مواد اولیه، خصوصا ورق فولادی، سهمیه‌بندی ناعادلانه در بورس کالا و سیاست‌های ارزی ناپایدار.
نقش بورس کالا در بحران زنجیره تامین چیست؟
ساختار سهمیه‌بندی و توزیع غیرشفاف بورس کالا باعث حذف تولیدکنندگان واقعی از چرخه تامین شده است.
چرا صادرات لوله و پروفیل افت کرده است؟
به علتنوسانات ارزی، صدور مجوزهای بی‌ضابطه، استفاده از کارت‌های بازرگانی یک‌بار مصرف و عدم حمایت از صادرکننده واقعی.
راهکار اصلی نجات صنعت لوله و پروفیل چیست؟
اصلاح ساختار تصمیم‌سازی، توزیع شفاف مواد اولیه، حذف رانت، ثبات مقررات ارزی و حمایت از تولید واقعی.